| |
Geneza (1617-1625)
|
Początki Zgromadzenia Misji nierozerwalnie wiążą się z osobistym powołaniem Wincentego a Paulo. Był wychowawcą synów rodziny de Gondi. W styczniu 1617 r., wezwany do umierającego mieszkańca wsi Gannes, zachęcił go do odbycia spowiedzi generalnej z całego życia. Po jej odprawieniu umierający wyznał publicznie, iż bez niej byłby z pewnością potępiony, gdyż na poprzednich spowiedziach taił grzechy ciężkie. Pani de Gondi obecna wśród świadków tego wydarzenia powiedziała: Jeżeli ten człowiek, uchodzący za dobrego chrześcijanina, byt narażony na potępienie, to cóż powiedzieć o innych, którzy prowadzą grzeszne życie? Wincenty myślał podobnie. Wspólnie postanowili, iż w następnym tygodniu wygłosi w Folleville kazanie o spowiedzi generalnej. Uczynił to 25 stycznia. W następstwie tego kazania było tak wielu chętnych do odprawienia spowiedzi, że Wincenty i jeszcze jeden ksiądz nie mogli podołać zadaniu. Poproszono o pomoc jezuitów z Amiens. Swoje wystąpienie Wincenty nazywał później pierwszym kazaniem misyjnym, a dzień 25 stycznia 1617 r. uznał za datę narodzenia Zgromadzenia Misji. Wprawdzie Zgromadzenia jeszcze wtedy nie założył, ale odkrył swoje powołanie głoszenia Ewangelii ubogim mieszkańcom wsi. Stało się ono w przyszłości powołaniem wspólnoty Zgromadzenia Misji.
Dopełnieniem tych pierwszych intuicji były kolejne doświadczenia. Św. Wincenty spotykał księży całkowicie zaniedbujących swoje kapłańskie powinności; niektórzy nie znali nawet formuły rozgrzeszenia. Widział w tym nieszczęście Kościoła i przyczynę zaniedbań duszpasterskich zwłaszcza w środowiskach wiejskich. Zrozumiał, że bez godnych duszpasterzy działalność misyjna pozostanie bezowocna. Zaangażował się w potrydenckie dzieło odnowy Kościoła poprzez należytą formację duchownych i to zadanie włączył do posłannictwa Zgromadzenia Misji.
Po pierwszych doświadczeniach misyjnych Wincenty opuścił dom państwa de Gondi. Chciał dochować wierności powołaniu głoszenia Ewangelii ubogim. Objął duszpasterstwo w parafii ChatiIIon-les-Dombes w pobliżu Lyonu. Spotkał się tam z prawdziwym ubóstwem mieszkańców. Dla zaradzenia nędzy najbardziej zaniedbanych założył Bractwo Miłosierdzia, które w przyszłości dało początek Zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia. Przekonał się też, że biedny lud umiera z głodu i naraża się na potępienie; że nie wystarczy głoszenie Ewangelii i nauczanie katechizmu, jeżeli lud nie ma środków koniecznych do życia; że przed podawaniem chleba słowa Bożego, trzeba zapewnić ubogim chleb powszedni. W ten sposób dostrzegł podwójne posłannictwo Zgromadzenia Misji: troskę o zaspokojenie potrzeb materialnych i duchowych biednego ludu.
Jeszcze jedno doświadczenie przeżył św. Wincenty podczas misji w Montmirail (1620 r.) i w Marchais (1621 r.). Pewien protestant w pierwszej z tych miejscowości twierdził, że nie jest wiarygodnym Kościół, który nie troszczy się o ubogich mieszkańców wsi. Miasta są pełne księży i zakonników, a lud wiejski jest opuszczony lub skazany na duszpasterzy niedouczonych i pełnych wad. Dopiero misje w obu wspomnianych miejscowościach pozwoliły mu przezwyciężyć trudności. Uwierzył, że Duch Święty kieruje Kościołem i dzięki temu wrócił do katolicyzmu. Św. Wincenty znalazł w tym potwierdzenie wcześniejszych intuicji, że opuszczenie biednego ludu wiejskiego i brak gorliwości księży są największym nieszczęściem Kościoła.
Wróciwszy do domu państwa de Gondi, w latach 1618--1625 oddał się głoszeniu misji w wiejskich parafiach w ich posiadłościach. Czynił to sam, ale szukał też pomocy innych księży. Pani de Gondi pragnęła nadać temu formy instytucjonalne. Przedstawiła tę myśl jezuitom i oratorianom. Spotkała się jednak z odmową. Wówczas zaproponowała św. Wincentemu, aby powołał wspólnotę, która poświęciłaby się całkowicie temu dziełu. Długo zwlekał z decyzją. Jak mówił, nie był przekonany, czy taka jest wola Boża. Pod wpływem spowiednika, ks. A. Duvala przyjął propozycję i podjął starania o jej urzeczywistnienie. Uzyskał licencjat z prawa kanonicznego na Sorbonie. Dzięki temu został przełożonym uniwersyteckiego kolegium des Bons Enfants. Objął je 16 marca 1624 r. Zapewniło to dom dla przyszłego Zgromadzenia.
W rok później, 17 kwietnia 1625 r. podpisano notarialny dokument fundacyjny Zgromadzenia lub Stowarzyszenia Misji. Natura prawna nowego instytutu nie była sprecyzowana. Wyraźnie określono tylko jego cele: Poświęcą się całkowicie i wyłącznie pracy dla zbawienia ubogiego ludu podróżując na własny koszt od wsi do wsi dla głoszenia kazań, katechizowania, pouczania i zachęcania do dobrej spowiedzi z całego życia. Struktury prawne ograniczały się do wyznaczenia ks. Wincentego jako przełożonego i animatora oraz do stwierdzenia, że członkowie wspólnoty zrezygnują z wszelkich zajęć i godności kościelnych i że nie będą głosić kazań w miastach. Przewidywano zredagowanie w przyszłości właściwego regulaminu. Początkowo stowarzyszenie zobowiązywało się do głoszenia co pięć lat misji parafialnych w posiadłościach państwa de Gondi. W zamian za to otrzymało kapitał 45.000 liwrów zagwarantowany na dochodach opactwa Buzais. To wszystko sprawiało, że św. Wincenty uważał de Gondich za fundatorów Zgromadzenia w znaczeniu ekonomicznym. W sensie duchowym nowopowstałe dzieło przypisywał Bogu. To przekonanie należy do charyzmatu wincentyńskiego.
|
| | |
Konsolidacja (1625-1633)
|
Mimo wszystkich poczynionych zabiegów formalnych, Zgromadzenie lub Stowarzyszenie Misji istniało jedynie na papierze. Pierwszą przeto troską ks. Wincentego było stworzenie wspólnoty osób. W pierwszym okresie wspomagał go tylko ks. Antoni Portail, związany z nim przyjaźnią od kilku lat. Dla sprostania przyjętym zobowiązaniom wynajęli jeszcze jednego księdza, któremu płacili 50 liwrów rocznie. Gdy wyjeżdżali na misje, zamykali kolegium des Bons Enfants, a klucz zostawiali u sąsiada. Niezależnie od tych trudnych początków, arcybiskup Paryża Jan Franciszek de Gondi 24 kwietnia 1626 r. zatwierdził nowe Zgromadzenie. Po czterech miesiącach, 4 września 1626 r., czterej pierwsi księża podpisali akt założenia wspólnoty. Oprócz ks. Wincentego a Paulo i ks. Antoniego Portaila uczynili to dwaj księża z diecezji Amiens: ks. Franciszek du Coudray i ks. Jan de la Salle. Wkrótce przyłączyli się czterej następni księża: Jan Becu, Antoni Lucas, Józef Brunet i Jan Dehorgny. W ten sposób pojawiło się, jak przez całe życie mawiał św. Wincenty, maluczkie Zgromadzenie Misji. Pierwsi misjonarze poświęcili się całkowicie misjom, które głosili nieprzerwanie od października do czerwca. Oznaczało to około 290 dni pracy w roku. Powstał pierwszy regulamin określający zasady życia wspólnotowego i działalności apostolskiej oraz własną duchowość. Głoszenie misji było całkowicie bezinteresowne. Misjonarze wozili ze sobą nawet łóżka. Dokładnie wypełniano zobowiązanie przyjęte w dokumencie fundacyjnym. Przyjął się zwyczaj zakładania w każdej parafii Bractwa Miłosierdzia. Wyrażano w ten sposób troskę o dobro duchowe i materialne ubogich parafian.
W 1628 r. wspólnota podjęła nowe zadanie. Na prośbę A. Potiera, biskupa Beauvais, rozpoczęto prowadzenie rekolekcji dla kandydatów do święceń. Był to rodzaj kursu umożliwiającego kandydatom poważne zastanowienie się nad znaczeniem powołania i nad jego wymogami duchowymi. Ponadto przedstawiano im podstawowe wiadomości teoretyczne i nade wszystko praktyczne z dziedziny duszpasterstwa. Po trzech latach zwyczaj podobnych rekolekcji wprowadzono w archidiecezji paryskiej. W ten sposób formacja duchowieństwa, obok misji ludowych, została włączona do celów Zgromadzenia.
W pierwszych latach Zgromadzenie nie odczuwało braków materialnych. Dochody z kapitału fundacyjnego i wpływy z kolegium des Bons Enfants wystarczały na utrzymanie niewielkiej grupy misjonarzy. Kiedy jednak w 1631 r. ich liczba wzrosła do dwudziestu sześciu, wyraźnie wzrosły koszty utrzymania. Św. Wincenty zdecydował się wtedy na przyjmowanie donacji pochodzących z terenów nie objętych misjami. Mówił: Nie mamy prawa odmawiać tego, co nam dają w imię miłości Boga. Nie rozwiązywało to jednak wszystkich trudności. Pojawiła się wówczas niespodziewana pomoc. W okolicach Paryża było opactwo św. Łazarza ufundowane w średniowieczu jako leprozorium. Od początku XVII w. nie było już w nim trędowatych. Zajmowali je Kanonicy św. Wiktora należący do zakonu augustiańskiego. Nieporozumienia w łonie wspólnoty skłoniły opata Adriana Le Bona do zrezygnowania z beneficjum. Przyjaciele podsunęli mu myśl przekazania go ks. Wincentemu i jego wspólnocie, która czyniła tak wiele dobrego. Po długich oporach przekonano go do przyjęcia darowizny. Wraz z opactwem, Zgromadzenie przejęło na własność wszystkie należące do niego dobra. Zobowiązało się wypłacać dożywotnią rentę opatowi i kanonikom, otoczyć opieką psychicznie chorych zamkniętych w opactwie, bezinteresownie głosić misje w parafiach archidiecezji paryskiej oraz przyjmować również bezinteresownie na piętnastodniowe rekolekcje wszystkich kandydatów do święceń kapłańskich z tej archidiecezji. Po uprzednim zatwierdzeniu przez arcybiskupa Paryża, kontrakt podpisano 7 stycznia 1632 r. W tym samym miesiącu umowę potwierdził król, a 24 marca parlament Paryża. Jakkolwiek nie rozwiązywało to wszystkich problemów, Zgromadzenie było zabezpieczone materialnie.
Nadszedł teraz czas zabiegów o konsolidację instytucjonalną. Wspomniano już o zatwierdzeniu arcybiskupa Paryża. Wkrótce potem, w maju 1627 r. uzyskano aprobatę królewską. Problemy pojawiły się w związku z zatwierdzeniem parlamentu Paryża. Sprzeciw zgłaszali paryscy proboszczowie. Domagali się pisemnego zobowiązania, iż misjonarze nie będą obciążeniem ani dla beneficjów parafialnych, ani dla wiernych tych parafii, w których będą głosić misje. Św. Wincenty chętnie podpisał taki dokument, gdyż w pełni zgadzało się to z kontraktem fundacyjnym. Spełnienie tego warunku umożliwiło zatwierdzenie parlamentu i uzyskano je 4 kwietnia 1631 r.
Pierwsze zatwierdzenie ze strony Stolicy Apostolskiej osiągnięto już w 1627 r. Udzieliła go Kongregacja Rozkrzewiania Wiary. Dotyczyło ono jednak Misji, a nie Zgromadzenia. Na ponowioną prośbę Kongregacja odpowiedziała odmownie wyjaśniając, iż nie może udzielić pozwolenia na założenie nowego zgromadzenia zakonnego. Nie pomogło nawet wstawiennictwo nuncjusza i króla Francji. Na odmowę znaczny wpływ wywarto stanowisko kardynała P. de Berulle`a, dawnego kierownika duchowego ks. Wincentego. Zwrócono się wówczas do Kongregacji do spraw Biskupów i Zakonów. Do Rzymu udał się ks. F. du Coudray. Św. Wincenty pisał: Biedny lud nie zna prawd koniecznych do zbawienia, nie potrafi spowiadać się i naraża się na potępienie. Gdyby Jego Świątobliwość znał potrzeby ubogich, nie ustawałby w wysiłkach, aby temu zaradzić. Zabiegi ks. F. du Coudray'a okazały się skuteczne. Papież Urban VIII w sposób bardzo uroczysty bullą Salvatoris nostri 12 stycznia 1633 r. ustanawiał i zatwierdzał Zgromadzenie Misji. Uznawszy, iż dzieło to pochodzi z natchnienia Bożego, określał zasadnicze struktury Zgromadzenia składającego się z księży i braci podporządkowanych ks. Wincentemu a Paulo, jako dożywotniemu przełożonemu generalnemu. Zlecał mu zredagowanie reguł i przedstawienie ich do zatwierdzenia arcybiskupowi Paryża. Pisał dalej: Głównym celem i szczególnym zadaniem Zgromadzenia Misji i wszystkich, którzy do niego należą, jest troska - z Bożą pomocą - o zbawienie własne i tych. którzy żyją w małych miasteczkach, wsiach, osiedlach i innych zaniedbanych miejscowościach. [...] Na życzenie biskupa będą prowadzić rekolekcje dla kandydatów do kapłaństwa. [...] W miejscowościach, do których zostaną posłani, będą w sposób przystępny głosić kazania, nauczać podstawowych prawd wiary, wyjaśniać przykazania, słuchać spowiedzi, również generalnej z całego życia, odprawiać Msze św. Wszystkie te działania będą podejmować wyłącznie za pozwoleniem proboszczów. Bulla stwierdzała również, iż Zgromadzenie będzie rozwijało kult tajemnicy Trójcy Świętej i wcielenia oraz Najświętszej Maryi Dziewicy Bożej Rodzicielki. [...] Kapłani codziennie będą odprawiać Mszę św., klerycy i bracia będą w niej uczestniczyć, każdego tygodnia będą spowiadać się i przyjmować Komunię św. [...] Wszyscy każdego dnia będą odprawiać godzinne rozmyślanie i uczestniczyć w trzech rachunkach sumienia. Dokument papieski wydany w osiem lat po założeniu Zgromadzenia ostatecznie ustalał jego struktury wewnętrzne i jego miejsce w Kościele
|
| | |
Reguły i śluby
|
Sformułowania bulli Salvatoris nostri stanowiły jedynie najbardziej ogólne ustalenia dotyczące struktur prawnych rodzącego się Zgromadzenia. Rozpoczęty proces konstytutywny można podzielić na trzy etapy. W pierwszym (1633-1642) wszystko zależało od woli Założyciela. Nie było żadnych organizmów zarządzania kolegialnego, ani nawet rady generalnej. W tym okresie (1641 r.) wprowadzono składanie prostych ślubów wieczystych ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, co w przyszłości stało się podstawą zredagowania reguł i konstytucji. Następny etap (1642-1653) rozpoczął się od zwołania pierwszego konwentu generalnego. Uczestniczyli w nim wszyscy superiorzy (przełożeni domowi). Głównym tematem obrad był przedstawiony przez św. Wincentego projekt reguł i konstytucji. Poświęcono mu osiemnaście sesji. Ponieważ prace nie zostały zakończone, powołano specjalną komisję dla wypracowania tekstów normatywnych. Św. Wincenty skorzystał ze sposobności, aby złożyć dymisję ze stanowiska przełożonego generalnego. Jego zdaniem, po ustaleniu struktur zarządzania, Zgromadzenie powinno wybrać przełożonego. Zebrani nie przyjęli dymisji stwierdzając, iż nie może być innego przełożonego, niż ten, którego dała nam dobroć Boga. Założyciel poddał się woli konwentu. Uznał to za swój pierwszy akt posłuszeństwa w Zgromadzeniu. Na tym samym konwencie dokonano podziału Zgromadzenia na prowincje oraz wybrano radę generalną.
W latach następnych powołana komisja kontynuowała prace nad redakcją reguł i konstytucji. W 1651 r. zwołano drugi konwent generalny. Po dokonaniu ostatecznych uściśleń, zgodnie z zaleceniami bulli Salvatoris nostri przedstawiono je do zatwierdzenia arcybiskupowi Paryża i uzyskano je 23 sierpnia 1653 r.
Ostatni etap konsolidacji Zgromadzenia (1653-1658) to prace nad ostateczną redakcją reguł i konstytucji. Tekst wydrukowany w 1655 r. zawierał wiele błędów. Nowy tekst ukazał się w 1658 r. Założyciel przekazał je wszystkim misjonarzom obecnym w paryskim domu św. Łazarza podczas wzruszającej uroczystości 17 maja tegoż roku.
Reguły wspólne stanowią kodeks doskonałości dla członków Zgromadzenia Misji wypracowany przez Założyciela. W dwunastu rozdziałach przedstawiają cel i naturę Zgromadzenia; zasady ewangeliczne; śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa; obowiązki względem chorych; zasady układności, współżycia we wspólnocie i odnoszenia się do obcych; praktyki pobożne; misje i inne zajęcia; środki do właściwego spełniania posłannictwa. Zamiast szczegółowych wytycznych ukazują ducha, jakim powinni żyć misjonarze, a który wyraża miłość i szacunek Chrystusa wobec Ojca, skuteczną miłość wobec ubogich i poddanie się Bożej opatrzności. To wszystko streszcza się w praktyce pięciu charakterystycznych cnót: prostoty, pokory, łagodności, umartwienia i gorliwości o zbawienie dusz. Mają one stanowić skuteczny oręż w walce o wytrwanie w wierności charyzmatowi Zgromadzenia, o wytrwanie w stanie doskonałości bez przynależności do stanu zakonnego.
Dla zachowania Zgromadzenia poza strukturami zakonnymi Założyciel postarał się o papieskie zatwierdzenie ślubów prostych ubóstwa, czystości i posłuszeństwa oraz wytrwania przez cale życie w pracy nad zbawieniem ubogich. Były to śluby proste (niezakonne), wieczyste i zarezerwowane papieżowi i przełożonemu generalnemu (tylko oni mogli z nich zwalniać). Dokument papieża Aleksandra VII Ex commissa nobis z 22 września 1655 r. zapewnił Zgromadzeniu egzempcję spod władzy biskupów oraz, że nie będzie ono zaliczane do zakonów lecz do kleru świeckiego. W ten sposób, po trzydziestu latach od założenia, Zgromadzenie Misji uzyskało osobowość prawną, charakter zgromadzenia należącego do kleru świeckiego, ale nie podlegającego władzy biskupów. W owych czasach była to wyjątkowa i całkowicie oryginalna instytucja w Kościele.
|
| | |
|
|
|
